ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΡΔΙΑΣ
της Μπεθ
Χένλεϊ
Μετάφραση – Σκηνοθεσία:
Αλέξανδρος Κοέν
Πολυχώρος «Faust»
Αθηναΐδος 12
και Καλαμιώτου, 10560, Μοναστηράκι
Πέμπτη, 26 Οκτωβρίου
2023
8.00 μ.μ.
Κριτική
ανάλυση
της Μαρίνας
Αποστόλου
Σε ένα ακόμη dark, ψυχολογικό
θρίλερ μας προσκαλεί και φέτος τα βράδια της Πέμπτης ο ταλαντούχος σκηνοθέτης
Αλέξανδρος Κοέν στον πολυχώρο «Faust» στο
Μοναστηράκι με πρωταγωνιστές νέους και πολλά υποσχόμενα ηθοποιούς.
Ο γνωστός σκηνοθέτης, ακολουθώντας τη δοκιμασμένη συνταγή της επιλογής
αγγλόφωνου δραματικού κειμένου που το μεταφράζει και το στήνει επί σκηνής ο ίδιος, παραδίδει
στο κοινό μια παράσταση που στο επίκεντρό της θέτει τις διαταραγμένες, άρρωστες
σχέσεις μεταξύ των μελών μιας διαλυμένης οικογένειας.
Και δεν
είναι μόνο οι συγγενικές σχέσεις που νοσούν˙ είναι και τα ίδια τα πρόσωπα μεμονωμένα που δεν έχουν
ψυχική υγεία, που υποφέρουν και αδυνατούν να συνομιλήσουν με τον εαυτό τους. Τι
φταίει που τρεις νέες γυναίκες, η πιο μεγάλη μόλις τριάντα ετών, έχουν κιόλας γεράσει
κατά μία έννοια; Γιατί κάνουν τους γύρω τους δυστυχισμένους, γιατί βρίσκονται
σε τέλμα και τι πιθανότητες έχουν να βγουν από αυτό;
Για όσους
παρακολουθούν σταθερά το σκηνοθετικό έργο του Κοέν, θα έχουν σίγουρα προσέξει
και τις τεχνικές που επιλέγει. Έχω ακόμα στο μυαλό μου τον Παιχνιδοποιό
που είχα τη χαρά να απολαύσω μάλιστα δύο φορές την περσινή σαιζόν στο μικρό «Γκλόρια».
Με βάση λοιπόν τη δημιουργία αυτή (πάλι σε μετάφραση – σκηνοθεσία του ίδιου
καλλιτέχνη) παρατήρησα πως ο εν λόγω σκηνοθέτης τηρεί την ίδια γραμμή την οποία
επαυξάνει και ενισχύει εντυπωσιακά. Αυτό σημαίνει ότι:
· Επιλέγει ως επί το πλείστο το σκοτεινό
/ υποφωτισμένο τοπίο
· Γεμίζει τον σκηνικό χώρο με πολλά αντικείμενα
· Τα χρησιμοποιεί κανονικά, τουλάχιστον
τα περισσότερα. Τον τελευταίο καιρό, τα props όλο και εκλείπουν από τους σκηνικούς
χώρους και όσα βλέπουμε συνήθως είναι διακοσμητικά ή κυρίως σχηματίζουν τον χώρο
της δράσης.
· Έχουμε χρήση αυτών σε ζωντανό χρόνο,
με φυσικό τρόπο δηλαδή τίποτα δεν εννοείται. Ο καφές ετοιμάζεται ζωντανά και
μυρίζει εκείνη τη στιγμή μέσα από την καφετιέρα, τα λεμόνια για τη λεμονάδα της
Μπέιμπ είναι εξίσου φυσικά και τα οσφραίνεται ο θεατής, το ίδιο ισχύει με τα
γλυκίσματα της Λένι, τα καρύδια που προσφέρει ο Πόρτερ. (Ας θυμηθούμε π.χ.
πέρσι στον Παιχνιδοποιό την ετοιμασία του φυσικού χυμού επί τόπου). Δεν
θα σχολιάσω το άναμμα του τσιγάρου διότι είναι στοιχείο που το συναντάμε συχνά
σε παραστάσεις. Υπέρ του φυσικού λοιπόν και όχι του τεχνητού – νοητού.
· Έχουμε τέσσερις τηλεφωνικές συσκευές
καθώς από κει πηγάζει και συνεχίζει η επικοινωνία και η διάχυση της πληροφορίας
εν γένει. Είμαστε εξάλλου στα 1978 χωρίς κινητά τηλέφωνα ούτε διαδίκτυο. Οι
πολλαπλές συσκευές δίνουν έμφαση στην αγωνία και προωθούν την εξέλιξη των
δραματικών γεγονότων (προς το τέλος του έργου βλέπουμε να είναι – υποτίθεται –
και οι τέσσερις σε χρήση την ίδια στιγμή). Δεν μπορώ να παραλείψω να αναφέρω το
πώς συγκεντρώνονται ταυτόχρονα και οι τρεις αδερφές πάνω από το τηλέφωνο του
πάγκου της κουζίνας όταν αυτό κουδουνίζει για να δουν τι περιμένει παρακάτω.
· Έχουμε επίσης και τηλεφωνητή, συσκευή
αλληλένδετη με το τηλεφώνημα που δεν το απαντά κανείς.
· Έχουμε ακόμη σταθερή μουσική
υπόκρουση που εντείνει την ατμοσφαιρικότητα.
· Στον τοίχο προβάλλονται στίχοι του δραματικού κειμένου που φέρουν
σημαντικές πληροφορίες όπως για παράδειγμα η σύλληψη της Μπέιμπ ή η κατάσταση
υγείας του συζύγου της, τον οποίο έχει η ίδια πυροβολήσει…
· Στον τοίχο προβάλλονται και φωτογραφίες
με vintage
προτζέκτορα τόσο από τη
συνεύρεση της Μπέιμπ με τον δεκαπεντάχρονο Γουΐλι (επιβαρυντικά για εκείνη
στοιχεία στο δικαστήριο) όσο και από τη ζωή των τριών γυναικών και της μητέρας τους
που έχει αυτοκτονήσει.
· Στον τοίχο διακρίνουμε και
φωτογραφίες κολλημένες με τους άντρες που ανταποκρίθηκαν στην αγγελία της Λένι
για εύρεση γαμπρού καθώς και άλλες με σοβαρές δερματικές παθήσεις (αφορούσαν
ίσως πάθηση της μητέρας τους;)
· Πολύ πρωτότυπο το κασετόφωνο με την
πραγματική ηχογράφηση˙ εγείρει το συναίσθημα του θεατή ως ένα άλλο μέσο μετάδοσης του λόγου ενώ
διατηρεί το κοινό σταθερά στην εποχή της δράσης.
· Η ύπαρξη του ευμεγέθους κάκτου, ένα
φυτό με αγκάθια που αρμόζει στην ψυχολογική κατάσταση όχι μόνο των αδερφών αλλά
και των δύο αντρών που τις πλαισιώνουν (ο Πόρτερ, ο πρώην εραστής και έμμεσα
θύμα της Μεγκ της μεσαίας ηλικιακά αδελφής και ο δικηγόρος της Λένι που επιδιώκει μέσω της υπεράσπισής
της να εκδικηθεί τον γερουσιαστή Ζάκερυ Μποντρές).
· Οι ράβδοι φωτός
· Το παράθυρο που ανοίγει η Μπέιμπ δύο
φορές (και βλέπει στον πραγματικό εξωτερικό χώρο της περιοχής) κατά τη διάρκεια
του έργου θέλοντας συνάμα και να φύγει από τη ζωή αλλά και να ατενίσει το
μέλλον.
· Το ότι δεν φορούν παπούτσια οι ηθοποιοί
– δρώντες (και στον Παιχνιδοποιό το είδαμε αυτό στον γυναικείο ρόλο της γιατρού).
Η ομοιομορφία σε μαύρα νύχια και στις τρεις ηθοποιούς και το ότι και οι πέντε
ηθοποιοί ήταν νεγκλιζέ δρώντας με ενδύματα ύπνου.
· Τα αχτένιστα μαλλιά της Λένι που
συνάδουν με το ότι «έχει γεράσει» και έτσι της τα μαλλιά (απόρροια του
γυναικολογικού, μάλλον, θέματος που την ταλαιπωρεί και εξαιτίας του δεν μπορεί
να τεκνοποιήσει).
· Το κρεβάτι με τις παντόφλες που
ταιριάζουν σε άντρα μεγάλης ηλικίας, στοιχεία που υπονοούν τον ασθενή παππού
των κοριτσιών.
· Η τράπουλα που σκορπίζεται.
· Τα ποπ κορν
· Το ψαλίδι που μόνο η νοικοκυρά, σχεδόν
γεροντοκόρη Λένι γνωρίζει πού είναι (μέσα στα ραπτικά)
· Το πιστόλι στα χέρια της παρά λίγο
φόνισσας Μπέιμπ
· Το κόκκινο σχοινί που η κρατάει η τελευταία θέλοντας να μιμηθεί τη μητέρα της, το κίτρινο νυχτικό της σαν τα λεμόνια που στίβει ακόμα και όταν έχει ήδη πυροβολήσει τον άντρα της
· Η τούρτα για τα γενέθλια της Λένι που
έχει γίνει ειδική παραγγελία και την βλέπουμε στο τέλος – μία ημέρα μετά τα
γενέθλια της κοπέλας, όπως ακούμε.
· Η αισθητά πιο περιποιημένη εμφάνιση της
Μεγκ που ήταν τραγουδίστρια, γοήτευε τους άντρες και καταφέρνει να έλξει και πάλι
τον Πόρτερ, παρότι παντρεμένος πλέον με δύο παιδιά.
· Η μόνιμη αγωνία στα πρόσωπα των ηθοποιών
που ενσαρκώνουν δραματικά πρόσωπα που παραπαίουν.
· Ο πρωτότυπος τρόπος με τον οποίο
ζητείται στην έναρξη από το κοινό να κλείσει τα κινητά τηλέφωνα (ηχογραφημένο
μήνυμα) και ο ακόμη πιο ευφάνταστος στο τέλος οπότε οι ηθοποιοί υποκλίνονται
στο κοινό και εκείνο θεωρεί πως ολοκληρώθηκε η παράσταση ενώ η τούρτα της Λένι καταφθάνει
ακριβώς μετά και ο εορτασμός των γενεθλίων της γίνεται η αφορμή για ένα απρόσμενο
happy end καθώς η οικογένεια μονοιάζει και πάλι.
Γιατί μια
κοπέλα παντρεύεται στα 18 της μόλις χρόνια και την ημέρα του γάμου της αντί να
χαίρεται, γίνεται τύφλα στο μεθύσι; Πώς φτάνει στο σημείο να λέει ότι σημάδεψε
με το όπλο που είχαν για τους κλέφτες τον άντρα της ακριβώς στην καρδιά μα τον
βρήκε μόλις στο στομάχι διότι απλά δεν της άρεσε η φάτσα του ενώ η αλήθεια
εδράζεται στην κακοποίησή της; Τι δουλειά έχει άραγε μια τόσο νέα κοπέλα με
έναν καριερίστα πολιτικό άντρα που εμπλέκεται σε ένα σωρό σκάνδαλα; Ιδού ήδη
δύο από τα στοιχεία της αμερικανικής κουλτούρας: γάμος στα 18 με την προοπτική
να έρθει εύκολα ο χωρισμός και ύπαρξη πιστολιού για άμυνα στην οικία της οικογένειας.
Πώς από το
πάθος για εκδίκηση με σύμμαχο τα υψηλά ακαδημαϊκά προσόντα (δικηγόρος)
καταλήγουμε στον συμβιβασμό και πώς από την καριέρα τραγουδίστριας μια όμορφη
γυναίκα στρέφεται στην τήρηση λογιστικών βιβλίων…; Μια γυναίκα που έχει διαδραματίσει
μοιραίο ρόλο στη ζωή που εραστή της και ακόμη και τώρα αναζητά την πρόκληση
(ακούμε τη Μεγκ να μη θέλει να σπάσει τα καρύδια με καρυοθραύστη διότι έτσι τα
πράγματα γίνονται πολύ απλά και δεν υπάρχει καμιά πρόκληση…).
Πώς δύο
δυσλειτουργικοί και ακατάλληλοι για γονείς άνθρωποι δηλητηριάζουν τα παιδιά τους
και σπέρνουν το μίσος μεταξύ τους καταντώντας τα ψυχικά ανάπηρα; Είναι δυνατόν
ο παππούς, ένας άνθρωπος μεγάλος πια σε ηλικία, να περισώσει τα συντρίμμια μιας
οικογενειακής καταστροφής; Κι αν το κάνει, πώς θα το καταφέρει όταν ο τρόπος
του θα κατακλύζεται από την υπερβολή; (βλέπε το παγωτό μπανάνα που προσφέρει στις
εγγονές του σε πολύ μεγάλη ποσότητα για να τις ευχαριστήσει όταν χάνουν τη
μητέρα τους).
Πώς μπορεί
κάποιος να ενδυναμώσει την αυτοπεποίθησή του όταν δεν έχει καλή υγεία, όταν
οφείλει να μένει πιστός στο ηθικό καθήκον από εσωτερικά κίνητρα, όταν οφείλει
να δώσει το καλό παράδειγμα και να συνετίσει τους άλλους; (Η Λένι ανησυχεί για
τον παππού που είναι στο νοσοκομείο, εκνευρίζεται που η Μεγκ του έχει αραδιάσει
ένα σωρό ψέματα για την επαγγελματική της πορεία, που καπνίζει ενώ αυτή η
συνήθεια προκαλεί καρκίνο, που της δάγκωσε το μοναδικό δώρο που έλαβε για τα
γενέθλιά της…)
Τέλος, έχω ανάγκη να σημειώσω στο πλαίσιο του δραματικού κειμένου την ύπαρξη των ζώων σε προχωρημένη ηλικία και το κακό τέλος τους με ό,τι αυτό συνεπάγεται συναισθηματικά (ο γέρικος γάτος που τον πήρε μαζί της την ώρα της αυτοχειρίας της η μητέρα των κοριτσιών, το γέρικο σκυλί που δεν μπορούσε πια να φροντίζει ο Γουΐλι και τον έφερε στην Μπέιμπ, το είκοσι ετών άλογο της Λένι που το χτύπησε κεραυνός και πέθανε).
Πέντε νέοι
ηθοποιοί επί σκηνής, πέντε πολύ τυχεροί για μένα καλλιτέχνες που έχουν την
ευκαιρία να εργαστούν πάνω στον τομέα που σπούδασαν. Και ακόμη πιο τυχεροί και
ευλογημένοι που τους σκηνοθετεί ο Αλέξανδρος Κοέν. Ιδίως οι τρεις νεαρές
κοπέλες ξεχωρίζουν δίνοντας δικαίως στους θεατές την αίσθηση ότι έχουν πολλά
ακόμα να κάνουν στο μέλλον στον χώρο της υποκριτικής.
Άριστα
φυσικά πρέπει να βάλει κανείς στους φωτισμούς της Κατερίνας Μαραγκουδάκη (δεν
χρειάζονται συστάσεις εξάλλου για τις ικανότητές της πάνω στο κομμάτι της)
καθώς και στη Νανά Αποστόλου που επιμελήθηκε τα σκηνικά και τα κοστούμια.
Συντελεστές:
Μετάφραση-Σκηνοθεσία:
Αλέξανδρος Κοέν
Σκηνικά-Κοστούμια:
Νανά Αποστόλου
Φωτισμοί:
Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Βοηθός
σκηνοθέτη: Σωσσάνα Χρονοπούλου
Παίζουν
(αλφαβητικά): Άννα Αμπραχαμιάν: Μπέιμπ, Παντελής Αρουσαλίδης: Πόρτερ,
Χριστιάννα Μαριόλη: Μεγκ, Δανάη Μοσχολέα: Λένι, Μάριος Σακκάς: δικηγόρος
Επικοινωνία-Προβολή:
Νταίζη Λεμπέση
Φωτογραφίες:
Πάτροκλος Σκαφίδας
Σχεδιασμός
αφίσας: Γιώργος Γιαννίμπας
Μακιγιάζ:
Κλαούντια Μάρκου
Παραγωγή:
ΑΜΟΜΑ
Βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=r1LY1n2JhXY
