ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ
Μονόλογος του Χρήστου Λιακόπουλου
Θέατρο «Αλκμήνη»
Αλκμήνης 12
Πετράλωνα
Σκηνοθεσία – Ερμηνεία – Ένδυμα –
Φωτισμοί – Μουσικές Επιλογές: Χρήστος Λιακόπουλος
Σάββατο, 23
Μαρτίου 2024
7 μ.μ.
Αναλύει η
Μαρίνα Αποστόλου
«Βρόντα όσο θες και ρίχνε αστραπούλες… Τα παιχνιδάκια παίζε τα καινούργια σου μωρούλι… Δεν με τρομάζεις και ούτε χάρες σου ζητώ… Έχω τα χέρια μου τα εργατικά… Τα ρίχνω ορμητικά στη γη και φτιάχνω ό,τι θέλω …»
Ένα δραματικό κείμενο ιδανικό για όσους μελετούν την πρόσληψη
του μύθου του Προμηθέα Δεσμώτη λαμβάνει σάρκα και οστά επί σκηνής στο
ζεστό, όμορφο και καλαίσθητο θέατρο των Πετραλώνων «Αλκμήνη» δια χειρός του
ίδιου του δραματουργού του, ηθοποιού και σκηνοθέτη Χρήστου Λιακοπούλου.
Πρόκειται για μια σπάνια για τα σύγχρονα δραματουργικά
δεδομένα σύλληψη καθώς, χωρίς υπερβολή, δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από ένα
κείμενο αρχαίου Έλληνα ποιητή. Η ποιητικότητα, ο λυρισμός, η πυκνότητα του
λόγου με άριστες, κοφτερές, εύστοχες γλωσσικές επιλογές, τα βαθιά υπαρξιακά
νοήματα, η υπόσταση του Ανθρώπου επί Γης, ο προορισμός του, η τρωτή του πλευρά
και η μεγάλη του δύναμη μαζί, ο ρόλος της Μοίρας, η εξουσία του Κακού και του
Ισχυρού που ασκείται ανελέητα έρχονται να ανταμώσουν τη θρησκευτική θεωρία με
τον Θεό που έχει πλάσει τον άνθρωπο «ελεύθερο» και τον Χριστό που σταυρώθηκε
για το καλό της ανθρωπότητας. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με ένα δραματικό
χαρακτήρα πληθωρικό, απόκοσμο, ανθεκτικό και τελικά άκαμπτο, έναν δάσκαλο και
μέντορα, ένα υπόδειγμα βίου, έναν εμπνευστή, έναν φορέα υψηλών αξιών και ιδεών,
δημιουργικό, γεμάτο θέληση και πείσμα.
Γενικότερα, το εν λόγω θεατρικό έργο χωρίς να είναι δυσνόητο,
δεν είναι εντούτοις εύληπτο, ευκολοχώνευτο και επίπεδο. Ούτε ρέει με ευκολία
στο μυαλό όσων των παρακολουθούν. Όπως ο καλλιτέχνης κονταροχτυπιέται μαζί του,
έτσι και το κοινό καλείται να αφιερώσει το πνεύμα του αδιάλειπτα σε αυτό που
διαδραματίζεται μπροστά του. Με απλά λόγια, ο θεατής «ξεβολεύεται» και μετεωρίζεται
ανάμεσα σε όνειρο και πραγματικότητα, ανάμεσα σε κάποιον που ομοιάζει στον Θεάνθρωπο
και τον Προμηθέα Δεσμώτη.
Έχω την ανάγκη να σταθώ σχολιαστικά στον ίδιο τον καλλιτέχνη:
πολυσχιδής, πολυπράγμων, ο Λιακόπουλος καταγίνεται με το σύνολο του
παραστασιακού προϊόντος. Κατ’ αρχάς, συλλαμβάνει το δραματικό πρόσωπο που
μονολογεί στο μεγαλύτερο μέρος του έργου αλλά και συνδιαλέγεται με τον
μαντατοφόρο Ερμή καθώς και τη μητέρα του Χριστού (κατά πάσα πιθανότητα), τη
Μαρία. Συνθέτει εν ολίγοις ένα πρωτότυπο κράμα που συνδυάζει τη μορφή του
μυθικού προσώπου του Αισχύλου (ας μείνουμε, ας πούμε, στην αισχύλεια άποψη) και
του προσώπου εκείνου που συνιστά τον πυρήνα της θρησκευτικής πίστης του δυτικού
κόσμου. Οι δυο τους φέρουν ένα κεντρικό χαρακτηριστικό: Θυσιάστηκαν για την
ευεργεσία και τη σωτηρία του ανθρώπου πάνω στη Γη. Λόγω της αγάπης τους για τον
άνθρωπο, τιμωρήθηκαν σκληρά χάνοντας αργά και βασανιστικά τη ζωή τους σε
παρόμοια, αφόρητη στάση σώματος. Η αυταπάρνησή τους υπερπήδησε κάθε σωματικό
πόνο, κάθε φθορά, αψήφησε απειλές, εκβιασμούς, περιφρόνησε τον οίκτο.
Αφού λοιπόν ολοκλήρωσε τη μεταγραφή του μυθικού χαρακτήρα του
Προμηθέα Δεσμώτη, καταπιάστηκε με τη σκηνοθεσία του υλικού αυτού. Άψογος
γνώστης του κειμένου ων, επέλεξε να ανεβάσει τη σκηνική θερμοκρασία μέσα από
τις εξής τεχνικές που προσωπικά παρατήρησα και θα κατονομάσω μία προς μία:
· Μακρά εισαγωγή προετοιμάζοντας το
κοινό κατάλληλα να υποδεχθεί έναν μονόλογο χειμαρρώδη.
· Απόλυτη «στανισλαφσκική» ταύτιση με
τον ρόλο: στη σκηνή ο ηθοποιός εισέρχεται από την πίσω μεριά (εννοώ την πόρτα
εισόδου των θεατών) ήδη ιδρωμένος παρότι ημίγυμνος λόγω του χαρακτήρα που
υποδύεται. Αναζητώντας πληροφορίες για την παράσταση, κάπου διάβασα ότι κάνει δοκιμές
όπου βρει και μπορεί, στον δρόμο, στην πλατεία, τα μεσάνυχτα όταν γυρίσει σπίτι…
Και αυτό το πάθος για τη δουλειά του είναι κάτι που βγαίνει στη σκηνή
ολοφάνερα.
· Αξιοποίηση της βαθιάς και καθαρής
φωνής του που επιβάλλεται για την ερμηνεία ενός μυθικού πλάσματος και μιας εμβληματικής
μορφής, όπως ήταν ο Τιτάνας Προμηθέας και ο Χριστός – Θεάνθρωπος αντίστοιχα. Ας
μην λησμονούμε ότι η φωνή, η εκφορά λόγου και η ορθή άρθρωση αποτελούν βασικά
εργαλεία για την υποκριτική τέχνη. Δεν απώλεσε ούτε μια συλλαβή, δεν έκανε ούτε
ένα λάθος στο πλαίσιο ενός κειμένου – ορμητικού ποταμού, όπου ούτε ο ίδιος ούτε
όμως και οι θεατές μπορούν να εφησυχάσουν. Οφείλω να σημειώσω ότι η βροντερή
του φωνή μας επιτρέπει άνετα να τον φανταστούμε σε πρωταγωνιστικό ρόλο τραγικού
προσώπου σε μεγάλο ανοιχτό θέατρο.
· Το βλέμμα και το μακιγιάζ. Δοσμένος
αποκλειστικά στον χαρακτήρα που έχει ο ίδιος γεννήσει, ο Λιακόπουλος υιοθετεί
και διατηρεί ένα βλέμμα όλο νόημα, υπερηφάνεια, δοτικότητα, αυτοθυσία, ανησυχία,
οργή και απογοήτευση ανάλογα με τη στιγμή, την ομολογία και τη διάδραση. Το
μακιγιάζ (καθόλου περιττό και προαιρετικό) εναρμονίζεται με το ένδυμα και την
υποδυόμενη προσωπικότητα.
· Ατμοσφαιρικό κυρίως σκοτεινό τοπίο
και πλήρες σκοτάδι κάποιες στιγμές. Παύσεις που είναι χρήσιμες στη διατήρηση της
ατμοσφαιρικότητας αλλά και στις αναπνοές του ηθοποιού, που λίγο πριν την
υπόκλιση παρατηρούμε το στήθος του να ανασαίνει βαριά μετά από μια
συγκλονιστική θεατρική εμπειρία.
· Ηχογράφηση των άλλων δύο φορέων
δράσης: του Ερμή και της Μητέρας καθώς και ηχοτοπία όπως λ.χ. κεραυνοί.
· Στοιχειώδη – λιτά σκηνικά
αντικείμενα. Το σκηνικό είναι απέριττο. Δεν βαραίνει με πράγματα που
ενδεχομένως θα ήταν απλές φιοριτούρες. Ένα βάθρο απαραίτητο για την σταύρωση –
έκθεση, ένα δισκοπότηρο, ξηρός πάγος ως καπνός.
· Μουσική που ερεθίζει, αφυπνίζει,
γαργαλάει την ακοή αλλά και την ψυχή. Ιδίως στις παύσεις του ηθοποιού οπότε και
έχει διάρκεια.
· Αξιοποίηση, βεβαίως, ενός πολύ
γυμνασμένου, μυώδους σώματος που αρμόζει «γάντι» σε έναν Προμηθέα Εσταυρωμένο. Και
μόνο η πρώτη εικόνα, οι πρώτες φωτογραφίες προώθησης της παράστασης εντυπώνουν
την ιδιαίτερη αυτή φιγούρα στον νου και το συναίσθημα των θεατών. Τέλος, εξαντλητική στάση σώματος ειδικά την υποτιθέμενη ώρα της έκθεσης.
Ένα αμιγώς φιλοσοφικό και διδακτικό
κείμενο
Όπως μπορεί
κανείς να συμπεράνει, δεν πρόκειται για ένα σύνηθες, αναμενόμενο
θεατρικό έργο, με αρχή, μέση, αποκορύφωση και λύση. Με δραματικά γεγονότα,
δραματικούς χαρακτήρες, πλοκή και εξέλιξη. Όχι: και μόνο που ο Λιακόπουλος
εμπνέεται αυτό το αμάλγαμα, θεωρούμε ως δεδομένο ότι θα μας ταξιδέψει σε
φιλοσοφικά μονοπάτια. Θα μας καλέσει να αναρωτηθούμε για την ύπαρξή μας επί Γης,
για τις επιλογές μας, για την εκτίμηση του Καλού, την απώθηση του Κακού που
εύκολα επιβάλλεται και κυβερνά. Για τους εξουσιαστές που έχουν μαύρη ψυχή, που
ταυτόχρονα φοβούνται, τρέμουν μην ο λαός τους αμφισβητήσει και ξεσηκωθεί, που
χρησιμοποιούν πειθήνια, γλοιώδη όργανα ως αγγελιαφόρους για να διαμηνύσουν πως
η καλύτερη και η πιο ασφαλής λύση δεν είναι άλλη από την υποταγή, τα δεσμά, τον
συμβιβασμό.
Ο άνθρωπος είναι
φθαρτός και το σώμα του νιώθει πόνο και κάποια στιγμή θα καταλήξει στο χώμα από
όπου και προήλθε. Έχει όμως και ψυχή, σπίθα, φωτιά που καίει μέσα του. Και η ψυχή
τού χαρίζει το σθένος, τη δύναμη, την ακλόνητη επιμονή που θα τον κάνουν
καλύτερο, ανθεκτικότερο, θα του επιτρέψουν να απολαύσει τη ζωή και να αφήσει
πίσω του δημιουργήματα (Ακούμε να λέγεται: «Πόνος, αγάπη, υπομονή η προίκα τους».)
Η ψυχή εξάλλου είναι αθάνατη. Οι Θεοί είναι τέλειοι, δεν έχουν περιθώρια
βελτίωσης, όπως ακούμε στην παράσταση. Οι άνθρωποι όμως, ατελείς όντες, μπορούν
να γίνουν πιο σωστοί, να πάνε πιο ψηλά, πιο μακριά. Η ατέλειά τους λοιπόν αυτή,
τα ψεγάδια τους, τα ελαττώματά τους δεν εκλαμβάνονται ως μειονεκτήματα αλλά ως
ελπίδα. Ακριβώς επειδή ο άνθρωπος δεν είναι ιδανικός, τρέφει μέσα του την
ελπίδα για άνοδο. Εξάλλου, η ετυμολογία της λέξης του είναι το «άνω θρώσκω».
Ο άνθρωπος έχει γεννηθεί ελεύθερος: την ελευθερία του όμως αυτή
δεν ξέρει πολλές φορές πώς να τη χειριστεί. Και εκεί που ζει ειρηνικά και
όμορφα, εκεί θα κυλήσει, θα κάνει πόλεμο, θα σφάξει και θα σφαχτεί. Είναι καλός
για το μεγαλύτερο καλό αλλά και για την πιο ταπεινή ασχήμια. Ο δρόμος της αρετής
σαφώς είναι ο σωστός, είναι όμως πικρός γιατί είναι δύσκολος και τραχύς.
Μπορεί να γεννήθηκε πεινασμένος, όμως ο Πατέρας του τού έμαθε
να κυνηγάει για να τρώει. Μπορεί το κορμί του να υποφέρει γιατί αρρωσταίνει,
τού έδωσε όμως ως βάλσαμα θεραπευτικά βοτάνια. Μπορεί να τον σκιάζει ο θάνατος,
τού δόθηκε όμως η ελπίδα που ξεπερνάει τον Χάρο…
Ο άνθρωπος όμως είναι και αχάριστος. Εύκολα ξεχνάει,
εγκαταλείπει, εξαφανίζεται. Και ενώ είναι τόσο απλό και όμορφο να προσφέρει
έναν γλυκό λόγο σε αυτόν που τον ευεργέτησε, συχνά δεν το κάνει ούτε και αυτό.
Αντίθετα, αυτός που ωφελεί, αντί για καλοσύνη, θα εισπράξει κακία και
αδιαφορία.
Ένα ξέχωρο σχόλιο οφείλω στο θέμα της Μοίρας, της Ειμαρμένης:
Όπως ακούμε, ο άνθρωπος γεννιέται σε έναν ήδη χαραγμένο δρόμο, τον χαράζει όμως
και ο ίδιος στην πορεία του. Η μοίρα του τον σπρώχνει, τον οδηγεί δηλαδή προς μια
κατεύθυνση, την σπρώχνει όμως, την επηρεάζει και αυτός με τη σειρά του. Αυτή
είναι μια οπτική που συναντάμε σε μεγάλες τραγωδίες, όπως για παράδειγμα ο Οιδίπους
Τύραννος του Σοφοκλή με τον Οιδίποδα κάθε άλλο πάρα άθυρμα στα χέρια των θεών
να γίνεται καθότι επιλέγει προσωπικά τις κινήσεις του από τη στιγμή που
μαθαίνει ότι είναι νόθο παιδί των Κορίνθιων βασιλιάδων. Δεν ευθύνεται δηλαδή
για το πώς και πού γεννήθηκε, το πώς εγκαταλείφθηκε και για τους βοσκούς που
τον περιέσωσαν, έχει όμως την ευθύνη της διαδρομής που ακολουθεί για την εύρεση
της αλήθειας.
Ο κόσμος
στον οποίο ερχόμαστε με τη γέννησή μας είναι αυτός και είναι δεδομένος και ίσως
να μην είναι υπέροχος. Εδώ όμως, ακριβώς σε αυτό το μέρος, μπορούμε να
δράσουμε, να αντιδράσουμε, να αφήσουμε το δικό μας αποτύπωμα, να μην
εγκαταλείπουμε ποτέ τις προσπάθειές μας και να φτάσουμε μέχρι εκεί που δεν έχουμε
φανταστεί.
Για λίγες
ακόμα παραστάσεις, κάθε Σάββατο στις 7 μ.μ. .
