ΧΑΙΡΕΤΕ ΚΙ ΑΝΤΙΟ
Άθολ Φούγκαρντ
Μετάφραση: Αλέξης Ρίγλης
Θέατρο «ΦΟΥΡΝΟΣ»
Μαυρομιχάλη 168
Νεάπολη, Αθήνα
Σκηνοθεσία:
Κώστας Βασαρδάνης
Ερμηνεία: Κώστας
Βασαρδάνης και Βίκυ Καλπάκα
Πέμπτη, 18
Απριλίου 2024
9 μ.μ.
Αναλύει η Μαρίνα Αποστόλου
«Πάντα θαύμαζα τους ανθρώπους που έχουν το
θάρρος να εισβάλουν»
Σύνοψη του έργου:
Βρισκόμαστε στα μέσα περίπου της δεκαετίας
του 1960 στην περιοχή Πορτ Ελίζαμπεθ της Νότιας Αφρικής. Ο Τζώνυ Σμιτ, ένας νέος
άνδρας, ζει μόνος του σε ένα παλιό σπίτι. Οι γονείς του έχουν πεθάνει, η μητέρα
του από όταν ο ίδιος ήταν πέντε ετών και ο πατέρας του «τις προάλλες…» Σε μια
προσπάθεια να μην αποτρελαθεί μέσα στη μοναξιά του και να μην χάσει την αίσθηση
του πού και του πότε, κάνει χρονικούς υπολογισμούς και σχεδιάζει ενδιαφέρουσες εξόδους
στη γύρω περιοχή, τις οποίες όμως δεν πραγματοποιεί˙ Μέχρι που τον επισκέπτεται η μεγαλύτερη αδελφή
του, η Έστερ, που λείπει για χρόνια μακριά από την οικογενειακή εστία. Ο
ερχομός της δεν είναι τόσο ξαφνικός καθώς έχει ήδη ειδοποιήσει μέσω
αλληλογραφίας τον Τζώνυ. Εκείνος, προσποιούμενος πως δεν γνώριζε, την
υποδέχεται μάλλον με αδιαφορία και χωρίς να περάσει πολλή ώρα, ο πραγματικός
λόγος της επίσκεψής της αποκαλύπτεται ευθέως. Ο πατέρας τους, που είχε χάσει το
ένα του πόδι σε εργατικό ατύχημα, είχε αποζημιωθεί στο παρελθόν με πεντακόσιες
λίρες. Αυτή είναι η πληροφορία που έχει υπόψη της η Έστερ και καθότι κουρασμένη
από τη ζωή που διάγει, έρχεται να απαιτήσει το μερτικό της για ένα καλύτερο
μέλλον. Ο χρόνος που θα περάσει με τον αδελφό της στην επίμονη αναζήτηση των
χρημάτων της κληρονομιάς θα είναι μεγάλης σημασίας καθώς τα δύο πρόσωπα θα
έρθουν, μέσω των αναμνήσεων, πολύ κοντά μέχρι να ξαναχωρίσουν οριστικά.
Οι κυριότεροι
νοηματικοί άξονες:
Η μοναξιά, προσωπική και
οικογενειακή.
Η φτώχεια και οι συνέπειές της,
υλικές και ψυχολογικές. Η μιζέρια που γεννιέται από τη συγκεκριμένη συνθήκη
αλλά μπορεί και να αποφευχθεί με θετικότερη προσέγγιση της ζωής, εάν υπάρχει η
ανάλογη θέληση (όπως έπραξαν κάποτε γείτονές τους που δεν είχαν, όπως λέγεται,
παρά μια γιαγιά…).
Η φιλαργυρία, η εύρεση εύκολης
λύσης ακόμα και μέσω θρασείας συμπεριφοράς. Το να είσαι ολιγαρκής, αντίθετα
(του Τζώνυ του φθάνει το σπίτι αυτό, οι σπόροι λαχανικών που βρήκε ψάχνοντας στις κούτες
και βεβαίως η ανάμνηση του πατέρα του).
Η σχέση με τους γονείς και τα αδέρφια
μας. Συχνά, τα αδέρφια συγκρούονται διότι οι γονείς με τα λάθη και τις αδυναμίες
τους έχουν δηλητηριάσει τη σχέση των παιδιών τους.
Η λογική και ο παραλογισμός. Η
λογική ως επίθεση (Έστερ) και η παράνοια ως άμυνα (Τζώνυ).
Οι αναμνήσεις που πονάνε και είναι
ανεξίτηλες ακόμα και αν απομακρυνθούμε από την πηγή του κακού που πολλές φορές είναι
το ίδιο μας το σπίτι.
Η ορφάνια σε μικρή ηλικία. Ο πόνος
εξαιτίας της.
Η εμμονή σε μια ιδέα και/ ή ένα
πρόσωπο. Η αυταπάρνηση για να το φροντίσεις και να του αφιερωθείς. (Ο Τζώνυ
επιλέγει να μη φύγει μακριά και να μη σπουδάσει μηχανοδηγός, να μην κάνει το
όνειρό του πραγματικότητα για να υποστηρίξει τον πατέρα του).
Η σήψη ως συνέπεια της απώλειας του
συντηρητικού (ο χωλός πατέρας συντηρεί τον γιο που του έχει δοθεί ολοκληρωτικά
και όταν αποθνήσκει, ο γιος σαπίζει, τόσο που χρειάζεται τα δεκανίκια του πατέρα
του).
Η φυγή ως λύση που δεν καταλήγει απαραίτητα
σε θετικό αποτέλεσμα.
Οι βεβιασμένες κινήσεις (εργασία σε
μπαρ, εκπόρνευση, επιστροφή για τα χρήματα της κληρονομιάς).
Το δίπολο αθεΐα – πίστη.
Τα σημεία αναφοράς που έχει ανάγκη
ο άνθρωπος για να σταθεί και να υπάρξει είτε αυτό είναι ο γονιός είτε αυτό
είναι η προσκόλληση στη Βίβλο.
Η ανεργία, η έλλειψη εισοδήματος,
το επάγγελμα της πόρνης.
Η σκληρή εργασία που μπορεί να
οδηγήσει σε δυστύχημα και να καταστρέψει σε λίγα λεπτά τη ζωή του θύματος και της
οικογένειάς του.
Η κριτική από τον περίγυρο, τους γείτονες
που οικτίρουν τα φτωχά γειτονόπουλα, τους σερβιτόρους των ακριβών εστιατορίων
που δεν εξυπηρετούν μόνες γυναίκες εκτός και αν είναι πλούσιες.
Η ακύρωση και απώθηση του παιδιού
σου (εν προκειμένω του πατέρα εις βάρος της κόρης) και το προϊόν της στάσης αυτής.
Η απόκρυψη της αλήθειας ως
πρόσκαιρη λύση (ο Τζώνυ δεν μαρτυράει πως ο πατέρας δεν ζει πια. Αφήνει την
Έστερ να τον θεωρεί ζωντανό μέχρι να το διαπιστώσει μόνη της).
Η δεύτερη ευκαιρία για συμφιλίωση
και νέα αρχή (η Έστερ προτείνει στον Τζώνυ να πάνε μαζί στο Γιοχάνεσμπουργκ)
κάτι όμως που στην πραγματική ζωή είναι ιδεατό και απλώς ρομαντικό. Δεν είναι
εύκολο να συμβεί. Τα δυο αδέρφια, αν και είχαν καλή σχέση στα μικράτα τους, δεν
είναι δυνατόν, ξαφνικά, να σμίξουν και να συμβιώσουν αρμονικά. Ο Τζώνυ δεν έχει
την ψυχική υγεία να εγκαταλείψει το σπίτι απ’ όπου μπορεί κιόλας ανέλπιστα να εμφανιστεί
μια μέρα το φάντασμα του πολυλατρεμένου του πατέρα, για να μεταβεί σε μια άλλη
πόλη προκειμένου να εργαστεί και να ερωτευθεί.
Ο καθωσπρεπισμός του γάμου, η
κατοχύρωση της γυναίκας μέσω αυτού.
Η αποδοχή της αποτυχίας (βλέπε
Έστερ: Έπαιξα κι έχασα. Αποχωρώ και πάω παρακάτω)
Γιατί μου άρεσε η
παράσταση:
Γιατί μας συστήνει με έναν σημαντικό δραματουργό, άγνωστο στο ελληνικό θεατρόφιλο
κοινό.
Γιατί μας ταξιδεύει σε μια χώρα απ’ όπου τα ερεθίσματα και οι πληροφορίες
είναι λίγες σε σχέση με τη Δύση.
Γιατί μας μιλάει για βαθιά ανθρώπινα θέματα που μας αφορούν όλους,
λιγότερο ή περισσότερο.
Γιατί, ενώ είναι σαφώς ένα έργο που ανήκει στον ρεαλισμό εντούτοις μας συνεπαίρνει
με τις φιλοσοφικές τιράντες του (τιράντα λέγεται ο μονόλογος του ηθοποιού με
άλλο δραματικό πρόσωπο παρόν επί σκηνής) και τους μεθυστικούς μονολόγους του (εναρκτήρια
και σκηνή τέλους).
Γιατί έχει σασπένς ως προς τον εντοπισμό ή μη του σεβαστού χρηματικού
ποσού, αν και νωρίτερα ο Τζώνυ είχε δηλώσει πως με τα χρήματα της αποζημίωσης
συντηρούνταν η οικογένεια (πχ πληρωμή ενοικίου).
Γιατί ο δραματουργός χρησιμοποίησε ευφυή τεχνάσματα όπως είναι το ποσό της
αποζημίωσης (που πλανάται όμως κάπου στον αέρα…) και τις κούτες, κυρίως αυτές, τις
υποτιθέμενες κρυψώνες των χρημάτων, για να φέρει σιμά δύο πρόσωπα που «κανονικά»
θα έπρεπε να είναι αγαπημένα.
Για τον ευφυή του τίτλο, ακόμα. Αντικατοπτρίζει επιτυχέστατα την εισβολή
και την αποχώρηση της Έστερ με τον σκοπό της ενδιάμεσα αλλά και την οριστική της
απόσχιση μετά τη σύντομη παραμονή της.
Για τα σκηνικά του αντικείμενα και πρωτίστως τα κοστούμια που προκύπτουν
μέσα από τις διάφορες κούτες του παρελθόντος. Άριστα δέκα στις επιλογές (η
ένδυση της Έστερ, το καφέ φόρεμα της νεκρής μητέρας που καταδείκνυε τη σεμνότητα αλλά και την ταλαιπωρία της, το παιδικό φουστάνι της Έστερ,
τα λουστρίνια της που απαγορευόταν να τα χαρεί μέχρι που της μίκρυναν και δεν
είχαν αξία, τα αριστερά παπούτσια του πατέρα, οι πατερίτσες, οι εφημερίδες από το 1931 με τον
Ρούσβελτ…)
Βεβαίως, για τις ερμηνείες και των δύο χαμηλών τόνων ηθοποιών που παίξανε
φυσικά και αβίαστα με τις πολύ ωραίες τους φωνές. Τους θαύμασα εξίσου, έχουν
κάνει πολύ καλή δουλειά στις δοκιμές τους. Τον Βασαρδάνη τον έχω ξαναδεί στο
θέατρο, είναι πολύ ταλαντούχος, το ήξερα ήδη. Την Καλπάκα δεν την γνώριζα και
χάρηκα ιδιαιτέρως που διαπίστωσα ότι αποτελεί μια αντάξια παρτενέρ του.
Διαθέτουν άριστη χημεία!
Αναμφίβολα, διότι η σκηνοθεσία ήταν πολύ καλή συμπεριλαμβανομένων των
φωτισμών. Ο Βασαρδάνης συγκέντρωσε την εμπειρία που έχει αποκομίσει όλο αυτό το
διάστημα εργαζόμενος ως ηθοποιός και την μετουσίωσε σε σκηνοθετική δημιουργία. Όπως
ο ίδιος είχε δηλώσει σε πρόσφατη συνέντευξή του, «το σκηνοθετείν» είναι
ελεύθερο και δεν υπακούει σε νόρμες ούτε βγαίνει από συγκεκριμένα κανάλια˙ Και συμφωνώ μαζί του, η σκηνοθεσία δεν πηγάζει
από συνταγές. Θέλει έμπνευση όμως, δουλειά και εμπειρία. Και εδώ έχουμε όντως
να κάνουμε με μια τέτοια περίπτωση.
Τέλος, μπράβο στην ομάδα «ΒιΔα» που μας συνηθίζει σε τόσο ποιοτικές
παραγωγές!
Λοιποί συντελεστές:
Σκηνικά: Νατάσα Παπαστεργίου
Κοστούμια: Κώστας Βασαρδάνης, Βίκυ Καλπάκα
Μουσική: Μάκης Παπαγαβριήλ
Φωτισμοί: Βασίλης Κλωτσοτήρας
Βοηθός σκηνοθέτη: Δάφνη Καφετζή
Βοηθός σκηνογράφου: Μαριάνθη Ράδου
Φωτογραφίες, trailer, teaser παράστασης: Γιώργος Δανόπουλος, Ρούσος
Κτιστάκης
Παραγωγή: Ομάδα ΒιΔα
Teasers: https://www.youtube.com/watch?v=2Z0p6qSqgrk&ab_channel=RousosKtistakis
https://www.youtube.com/watch?v=bpFm8Obc1V8&ab_channel=RousosKtistakis
