ΤΟ ΦΙΛΙ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
ΑΡΑΧΝΗΣ
Manuel Puig
Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές
Θέατρο «Αλκμήνη»
Αλκμήνης
9-12
Πετράλωνα
Διασκευή
– Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης
Ερμηνεία: Παντελής
Καναράκης και Παναγιώτης Κατσίκης
Δευτέρα, 25
Μαρτίου 2024
9.15 μ.μ.
Αναλύει η
Μαρίνα Αποστόλου
«Γιατί να πρέπει να βουλιάζω σε χειρότερη
κατάθλιψη απ’ αυτή που έχω ήδη;»
Αργεντινή, 1970. Δικτατορικό
καθεστώς.
Ένα κελί, δύο κρεβάτια, δύο συγκρατούμενοι.
Κουρελούδες αντί για χαλάκια, μία για το κάθε κρεβάτι. Ένα άθλιο σημείο για να νίβονται
οι φυλακισμένοι, η τουαλέτα απ’ ότι φαίνεται βρίσκεται έξω από το κελί. Κρεμασμένα
προσωπικά αντικείμενα πάνω και πίσω από τα κρεβάτια, δίνουν το στίγμα του κάθε
κρατούμενου. Ιδίως του σινεφίλ, ονειροπόλου.
Ο ένας από τους δύο, αδύνατος,
χλωμός και θηλυπρεπής, με κόκκινα βαμμένα νύχια στα πόδια και παράξενα πασούμια
περιγράφει μια σκηνή αληθινή ή από ίσως από ταινία, ένα ενστατανέ, μια ανάμνηση,
έναν πίνακα ζωγραφικής…; Οι θεατές προσπαθούν να καταλάβουν περί τίνος
πρόκειται. Σίγουρα είναι μια αφήγηση που ανακατεύει ζωγραφική τέχνη, άγρια ζώα και
κυρίως πάνθηρες, έναν ζωολογικό κήπο, έναν αρχιτέκτονα, μια αρχιτεκτόνισσα, μια
παθιασμένη γυναίκα, έρωτα, ζήλια και παρακολουθήσεις… Ο έτερος έγκλειστος δεν
αργεί να λάβει θέση απέναντι στους χαρακτήρες της αφήγησης τονίζοντας πως δεν
έχουμε να κάνουμε με μια γυναίκα ερωτευμένη αλλά με μια γυναίκα «σκλάβα»
δίνοντας έτσι το στίγμα των απόψεών του για τα άτομα και τη θέση τους στην
κοινωνία.
Ο εγκλεισμός οδηγεί στην παράνοια
και για να διατηρήσει κανείς το μυαλό του μέσα σε μια τόσο ιδιαίτερη συνθήκη
οφείλει να διαβάζει βιβλία και κυρίως να θυμάται, να μιλάει, να χρησιμοποιεί τη
φαντασία του, να φέρνει στον νου του εικόνες και να τις εξωτερικεύει. Αυτό
κάνει ο Μολίνα, ο προφανώς ομοφυλόφιλος και παρενδυτικός κρατούμενος. Κι ας τον
κατηγορεί ο Βάλεντιν, ο μαρξιστής συγκάτοικός του, ότι «η μισή ταινία βγαίνει
από το μυαλό του». Αυτός ο τελευταίος, υποφέρει, δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις
ιστορίες του Μολίνα γιατί διαρκώς σκέφτεται τις γυναίκες και το φαγητό, τα δύο
στοιχεία που έχει κατά κόρον στερηθεί μέσα στο κελί. Είναι ταγμένος σε ένα υψηλό
ιδανικό και αυτό είναι η αριστερή πολιτική του ιδεολογία, την οποία υπηρετεί πιστά
και για χάρη της βρίσκεται μέσα στη φυλακή. Κι ας χάνει τα νιάτα του κι ας μένει
πίσω η προσωπική του ζωή.
«Ένας άντρας, ένας σκύλος
κι ένας γκέι δεν μπορούν να είναι ευαίσθητοι…»
Δύο εντελώς αντίθετα, μάλλον
διαφορετικά δραματικά πρόσωπα καλούνται να συνυπάρξουν σε έναν άκρως περιορισμένο
χώρο. Ο ένας έχει τιμωρηθεί για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, ο άλλος για
τα πολιτικά του φρονήματα. Ωστόσο, δείχνουν να συμπλέουν αρμονικά, θα έλεγε κανείς.
Σχεδόν να είναι φίλοι και ο ένας να σέβεται και να μην ενοχλείται από τον άλλον.
Δεν βρίσκονται όμως στην ίδια μοίρα: το να είσαι γκέι δεν είναι το ίδιο βαρύ
και εξίσου κολάσιμο με το να προασπίζεσαι κομμουνιστές ιδέες, να έχεις συντρόφους,
να ανήκεις σε δίκτυο αριστερών. Επίσης, ο Μολίνα δέχεται τη στήριξη της μητέρας
του, η οποία τον επισκέπτεται συχνά, τον έχει αποδεχθεί έτσι όπως είναι και
μάλιστα στα επισκεπτήρια του φέρνει ένα πλούσιο δέμα με νόστιμα εδέσματα, που
φυσικά δεν προσφέρει η ίδια η φυλακή. Είναι όμως και μια μητέρα που τον
εκβιάζει ψυχολογικά τρόπον τινά, η κατάσταση του γιου του της απειλεί την υγεία
της και για τον λόγο αυτό ο Μολίνα επιλέγει να συνεργαστεί με τον διευθυντή της
φυλακής και να προδώσει τον αθώο και ιδεαλιστή Βάλεντιν.
Ο Βάλεντιν πάλι δεν έχει κανέναν κοντά
του ούτε λαμβάνει δέματα γιατί πρέπει, όπως λέει με ύφος, να τα βγάζει πέρα
μόνος του. Έχει μόνο τους απροσδιόριστους συντρόφους του εκεί έξω και δυο
κοπέλες, μια αληθινή και μια λιγότερο αληθινή… Παράλληλα, ακούγονται κάθε τρεις
και λίγο κραυγές από άλλα κελιά με ανθρώπους που βασανίζονται, πονάνε και
φωνάζουν… και ανησυχούν τους υπόλοιπους που τους ακούνε.
«Γράψτης! Δεν έφαγες
και ισόβια! Πιστεύεις ότι θα αλλάξεις τον κόσμο;»
Ενώ αρχικά θαρρεί κανείς πως θα
παρακολουθήσει μια παράσταση που συγκαταλέγεται στο πολιτικό θέατρο, δεδομένου
ότι βρισκόμαστε σε μια χώρα της Λατινικής Αμερικής εν μέσω απολυταρχικού
καθεστώτος, εντούτοις στην πορεία και αρκετά γρήγορα διαπιστώνει ότι πρόκειται
για έναν ύμνο στις ανθρώπινες σχέσεις, στη φιλία, στον έρωτα, ετεροφυλόφιλο και
ομοφυλόφιλο, στη σχέση μάνας και γιου ενίοτε όχι υγιή, στην εκμετάλλευση των
συναισθημάτων από διεστραμμένα όντα της εξουσίας, στη δόμηση ανταλλακτικών
σχέσεων, στις τύψεις που γεννιούνται κατόπιν υποκριτικών συμπεριφορών που κι
αυτές για κάποιον άλλο λόγο, συναισθηματικής και/ ή υλικής φύσης παράγονται, στην
όψιμη μεταμέλεια, στο πώς ένας άνθρωπος δρα και αντιδρά υπό συνθήκη στέρησης της
ελευθερίας του, στο ψέμα, στην προδοσία, στο «φιλί του Ιούδα» …
Οι φασίστες απαιτούν και πιέζουν
και πάνω από έναν φασίστα βρίσκεται ένας άλλος χειρότερος που δίνει εντολές και
περιμένει και αυτός το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι δικτάτορες εργαλειοποιούν τους ψυχικά
αδύναμους κι εκείνοι με τη σειρά τους αναγκάζονται να φορέσουν προσωπείο και να
υποδυθούν τους ειλικρινείς φίλους και συμπαραστάτες.
Γιατί ένας άντρας αριστερών
πεποιθήσεων πρέπει να νιώθει «σκουλήκι» επειδή γοητεύεται από μια εύπορη
γυναίκα; Τι ιδεοληψία είναι αυτή; («Είμαι κι εγώ σαν τα αντιδραστικά κωλόπαιδα…
Την αγαπώ γιατί είναι πλούσια!»)
Γιατί ένας άντρας που νιώθει
γυναίκα να μην μπορεί να βρει έναν άντρα και να ζήσει στο πλάι του ως γυναίκα
βγαίνοντας επιτέλους από τον κόσμο των κινηματογραφικών ρομάντζων και μπαίνοντας
στον αληθινό;
Γιατί ένας ομοφυλόφιλος να μην
μπορεί να ενταχθεί σε αριστερή οργάνωση παρά μόνο με συστάσεις ομοϊδεάτη;
Γιατί πρέπει γενικά ένας άνθρωπος
να ανήκει υποχρεωτικά σε κάποια ομάδα για να μην νιώθει μόνος και/ ή περιττός;
Πώς ερμηνεύεται η παράδοξη «άποψη»
του να συνάπτει σχέση η κοπέλα ενός πολιτικά κρατούμενου με έναν άλλο σύντροφο
επειδή σκοτώθηκε ένας έτερος σύντροφός τους;
Πώς αισθάνεται κατά βάθος κάποιος
όταν βλέπει τον συγκρατούμενό του να χαίρεται για τη βελτίωση της θέσης του
μέσα στη φυλακή, πράγμα που έχει επιτευχθεί στην ουσία με προδοσία;
Γιατί μια μάνα να πνίγει το παιδί της;
Γιατί να κρεμιέται, εκούσια ή ακούσια, απάνω του;
Έχουμε να κάνουμε με μια ακόμη
μεταφορά ταινίας του κινηματογράφου στο σανίδι. Εγχείρημα δύσκολο και στοίχημα
μεγάλο για τον σκηνοθέτη. Πρόκληση βασικά για όλους τους συντελεστές. Ο
Παντελής Καναράκης και ο Παναγιώτης Κατσίκης, που υποδύονται τον Μολίνα και
Βάλεντιν αντίστοιχα, δένουν πολύ όμορφα επί σκηνής, παίζουν πολύ φυσικά και υποκλίνονται
αγκαλιασμένοι στο τέλος μπροστά στην κατάμεστη αίθουσα, όπου έως και καρέκλες
επιπλέον κοντά στη σκηνή χρειάστηκε να προστεθούν για να εξυπηρετηθούν όλοι οι
θεατές.
Προσωπικά, ξεχώρισα ιδιαίτερα τις σκηνές
όπου ο Μολίνα χρειάστηκε να καθαρίσει διακριτικά τον Βάλεντιν από τη διάρροια,
τη σκηνή βεβαίως που έκαναν έρωτα οι δύο συγκρατούμενοι, ήταν πολύ ανθρώπινη
και τρυφερή, ο χορός τους υπό τους ήχους του υπέροχου τραγουδιού Historia de un amor αλλά και
από τα ηχογραφημένα κομμάτια, που ακούγονται κατά διαστήματα, το τελευταίο,
οπότε και πληροφορούμαστε την τραγική κατάληξη των δύο βασικών φορέων της δράσης
ενώ ο Μολίνα μαζεύει τα πράγματά του. Ο Καναράκης έχει πολύ καλές εκφράσεις
προσώπου, ο ρόλος τού ταίριαξε άψογα. Μα και ο Κατσίκης ήταν πολύ πειστικός ως πορωμένος
αριστερός.
Μπράβο στον Κοραή Δαμάτη για τη
διασκευή και τη σκηνοθεσία. Μπράβο που σε μια σταλιά σκηνές γίνονται μικρά
θεατρικά θαύματα! Δεν είναι τυχαίο που αυτή η παράσταση έχει πάρει παράταση.
Μολίνα: Θέλω να είμαι αυτό που
είμαι…
Βάλεντιν: Θέλω ισότητα…
Μολίνα: Όπου υπάρχει ισότητα, χάνεται
η μαγεία…
(…)
Βάλεντιν: Όλα στη ζωή είναι
προσωρινά…
Μολίνα: Θέλω λίγο ακόμα μαζί σου ΕΔΩ!
(…) Είμαι μια ημιτελής γυναίκα…
Βάλεντιν: Θα κάνεις τους άλλους να
σε σέβονται…
Σκηνικά –
κοστούμια: Παύλος Ιωάννου
Σχεδιασμός
φωτισμών: Κοραής Δαμάτης
Βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=KRlmGfhnWbk
