ΤΟ ΒΕΡΑΜΑΝ ΦΟΡΕΜΑ

ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ

Θέατρο «ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ»

Ακαδήμου 14 – Μεταξουργείο

Κείμενο –
Σκηνοθεσία – Ερμηνεία: ΑΝΝΑ ΒΑΓΕΝΑ

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ
ΘΕΑΤΡΟ στο γ’ ενικό

Σάββατο, 16 Μαρτίου 2024

9 μ.μ.

Αναλύει η
Μαρίνα Αποστόλου

Ένα κατ’
ευφημισμόν γηροκομείο Maison de Repos, μια επίσης κατ’ ευφημισμόν δημιουργική απασχόληση με
χαρτοπαιξία και τηλεόραση, μια κατ’ ευφημισμόν ζωή που μπόρεσε όμως και
μετουσιώθηκε σε αυθεντική, γεμάτη συναισθήματα.

Τελικά τι
αξίζει πιο πολύ: να γίνεις γονιός ή όχι; Να κινδυνεύεις από τον αβάσταχτο πόνο
της πιθανής απώλειας του παιδιού σου ή από την απόρριψη και τη δεινή του
κριτική ή να επιλέξεις να ζήσεις εργένης και να επιζητάς μια στέγη και λίγη
τρυφερότητα στο τέλος της ζωής σου μη έχοντας πού να πας;

«Δεν καταλάβαινε τι ήταν αυτή η δημιουργική απασχόληση αλλά
ντράπηκε να ρωτήσει…»

Δυο τραπεζάκια με νερό, αριστερά και δεξιά της σκηνής, ένα
κρεβάτι με μια βαλίτσα από κάτω, ένα κομοδίνο με φωτογραφίες από πάνω και ένα
βεραμάν φόρεμα, κρεμασμένο πίσω από ένα δίχτυ. Μουσική με κλαρίνο και μια
γυναίκα με μαύρα ρούχα και μαύρα μαλλιά να αφηγείται τη ζωή της από τη στιγμή
που αναγκάστηκε να αφήσει το σπίτι του γιου της και να μετακομίσει σε οίκο
ευγηρίας.

Μια γυναίκα χήρα, που έχει χάσει τον έναν της γιο από ξαφνική
ασθένεια, αφήνει την πόλη της κάπου στη Θεσσαλία και μετοικεί στο διαμέρισμα
του γιου της στην Αθήνα. Είναι ένας μικρός χώρος, ένα τριαράκι, και όταν το
εγγόνι γεννιέται, το δωμάτιο της κυρίας Ειρήνης μετατρέπεται σε παιδικό και η ίδια
περιορίζεται στο αποθηκάκι του σπιτιού. Εκεί δεν πρέπει να μιλάει δυνατά, να
τραγουδάει, βασικά δεν επιτρέπεται να κάνει σχεδόν τίποτα. Μέσα στην ιδιότυπη
αυτή μοναξιά της, μιλάει πια στα δάχτυλά της που κάθε ένα από αυτά αντιστοιχούν
και σε ένα αγαπημένο πρόσωπο: ακόμα και αυτή όμως η «διέξοδος» ενοχλεί την
οικογένεια και έτσι η λύση του γηροκομείου είναι μονόδρομος. Νωρίτερα, η νύφη
της Έλσα έχει αρνηθεί τα πλεκτά ρούχα από την πεθερά της ως παλαιομοδίτικα ενώ
το φλουρί στο μαξιλάρι του νεογέννητου ως τήρηση της παράδοσης απορρίπτεται
επίσης ως αντικείμενο αμφιβόλου προέλευσης και ποιότητας.

Η «Ηλιαχτίδα», έτσι λέγεται ο οίκος ευγηρίας όπου μεταβαίνει
η κ. Ειρήνη, γίνεται το νέο της σπίτι. Είναι ευτύχημα που η ίδια εισπράττει μια
ικανοποιητική σύνταξη από τον άντρα της που ήταν μηχανοδηγός στη ζωή του. Τόσο
που οι θεατές αναρωτιούνται γιατί μια γυναίκα που δεν αντιμετωπίζει σοβαρά
θέματα υγείας και διαθέτει μηνιαίο εισόδημα δεν αποφασίζει να διαμείνει κάπου
αλλού, π.χ. σε ένα ενοικιαζόμενο μικρό σπίτι. Είναι θέμα συντροφιάς; Επίβλεψης;
Πλαισίωσης;

Στη δομή αυτή, έχει τη χαρά να απολαμβάνει το μονόκλινο
δωμάτιό της. Το χουζούρι της… Βέβαια, όπως η ίδια σχολιάζει πιο μετά, «ίδρυμα
δεν είναι αλλά δεν είναι και σπίτι». Εκεί, τα φαγητά, όπως ας πούμε οι
αγκινάρες, είναι άνοστα ενώ υφίσταται συγκεκριμένο πρόγραμμα που πρέπει όλοι οι
τρόφιμοι να ακολουθούν: πρωινό, μεσημεριανό και ελαφρύ βραδινό… Το να
απομονώνεται κάποιος δεν επιτρέπεται, εξάλλου στο μέρος αυτό βρίσκεται και για
λόγους κοινωνικοποίησης. Δεν θα περάσει πολύς καιρός και η κ. Ειρήνη θα γνωρίσει
τον κ. Φώτη: έναν έρωτα πλατωνικό και μια σχέση, που αν και όψιμη, θα έχει
εξαιρετική σημασία για τη ζωή της. Ο άντρας αυτός, πιο μεγάλος ηλικιακά και όχι
το ίδιο σθεναρός στην υγεία του, θα αποτελέσει σταθμό για εκείνη. Ορκισμένος
εργένης, χωρίς κανένα συγγενή στον κόσμο, θα της δώσει πολλή χαρά, θα γεμίσει
με νόημα τις ώρες στην «Ηλιαχτίδα», θα την κάνει να μη στενοχωριέται που είναι
ένοικος σε ένα τέτοιο οίκημα, μάλιστα θα βγει μαζί της ακόμα και ραντεβού τις
ημέρες των Χριστουγέννων στην κατάφωτη και στολισμένη Αθήνα! Είναι άραγε τυχαία
επιλογή του ονόματος «Φώτης»; Συνδέεται πιθανώς με το «φως» στη μαύρη της
ψυχολογία, στα μαύρα της ρούχα που δεν έλεγε να πετάξει από πάνω της μετά τον
θάνατο του άλλου της γιου;

Και οι δυο τους είναι άνθρωποι με αριστερό παρελθόν, τότε που η
ιδεολογία τους τούς έκανε να πιστεύουν σε έναν καλύτερο κόσμο (στο τέλος ακούμε το σχόλιο για το σύμφωνο συμβίωσης που δεν υπεγράφη ποτέ και η σύνταξη που κακώς θα μείνει στο κράτος κι ας ήταν και κομμουνιστές!), ρομαντικοί,
σοβαροί, αξιοπρεπείς δείχνουν να ταιριάζουν τόσο πολύ που το κοινό λυπάται για
την αργοπορημένη συνάντησή τους μα και χαίρεται καθώς «κάλλιο αργά παρά ποτέ».
Η κ. Ειρήνη τού φέρνει στο μυαλό την παλιά του αγάπη που έφυγε νωρίς, εκείνη
συγκινείται για τον γιο τους, φωτογραφίες από το παρελθόν του άντρα με τα
πολλαπλά bypass προβάλλουν
το αλησμόνητο πριν του… Και δεν θυμάται μόνο ο κ. Φώτης την παλιά του αγάπη.
Θυμάται και η κ. Ειρήνη τον δικό της έρωτα που τελικά παντρεύτηκε μια άλλη…

Είμαστε στα Χριστούγεννα του 2019 και την Πρωτοχρονιά του
2020. Ίσως και οι τελευταίες όμορφες στιγμές αυτού του τόσο γλυκού χαρακτήρα
που υποδύεται η κ. Άννα Βαγενά. Ειρήνη και Φώτης θα ανταλλάξουν δώρα τα
Χριστούγεννα, με τη γυναίκα να του πλέκει ένα κόκκινο κασκόλ και τον κύριο να
της προσφέρει ένα κόκκινο κραγιόν, το κόκκινο των πολιτικών τους πεποιθήσεων
αλλά και του έρωτα! Τα Χριστούγεννα εκείνα μόνο μελαγχολικά δεν θα είναι κι ας
έχουν φύγει πολλοί από τους ενοίκους για να τα περάσουν με τις οικογένειές
τους. Η κ. Ειρήνη θα μαγειρέψει φαγητά και γλυκά για τους εναπομείναντες που
μοιάζουν σαν κανονική οικογένεια χωρίς τήρηση αυστηρού προγράμματος. Η
Πρωτοχρονιά, παραδόξως, θα είναι ακόμα καλύτερη καθότι η κ. Ειρήνη θα την ζήσει
μαζί με τον γιο της, τη νύφη της και τον εγγονό της μέσα σε ένα κλίμα
πραγματικής αγάπης αλλά και πρωτόγνωρης ευγένειας! Όλα μοιάζουν ιδανικά και
πολύ όμορφά μέχρι που ο κορωνοϊός κάνει την εμφάνισή του και στην Ελλάδα. Και
εκεί που οι τρόφιμοι δυσπιστούσαν και χλεύαζαν, σοβάρεψαν απότομα με άτομο του
προσωπικού να προσβάλλεται και αυτό και το ίδιο το γηροκομείο να εκκενώνεται
για κάποιες ημέρες. Έχει έρθει η στιγμή για «ιχνηλάτηση» στον χώρο με την κ.
Ειρήνη να μην καταλαβαίνει περί τίνος πρόκειται μα και να ντρέπεται να ρωτήσει
μην την θεωρήσουν «αγράμματη», όπως ακριβώς είχε πράξει και με την
περίπτωση της «δημιουργικής απασχόλησης». Οι άνθρωποι χωρίζονται, πηγαίνουν
στους δικούς τους, εφόσον ο οίκος ευγηρίας κλείνει προσωρινά με τον κ. Φώτη να
είναι ο μόνος που δεν έχει απολύτως κανένα συγγενή να τον φιλοξενήσει έστω
προσωρινά.

Η κ. Ειρήνη ζητάει από τον γιο της να τον πάρουν μαζί τους
και εκείνος, μολονότι ξέρει για την καλή τους σχέση, την προσβάλλει χυδαία
απαντώντας της πως δεν είναι δυνατόν να μαζέψουν τον γκόμενό της και σιγά μην
τους δώσει και αντισυλληπτικά… Η μάνα του σαφώς ντρέπεται για την αντίδρασή του
φωνάζοντας πως δεν πρόκειται παρά για έναν μοναχικό άνθρωπο…

Η κατάληξη είναι δυσάρεστη, πικρή μα και συνάμα βαθιά
ανθρώπινη και συναισθηματική. Μια ακόμη απώλεια, μια σύμπτωση χρονική, ένα κενό
και ένα γράμμα με πολλές αλήθειες μέσα στις γραμμές του. Τώρα πια, δεν
χρειάζεται και η μοναδική της κοκεταρία: το βάψιμο των μαλλιών της με φυτικό
τρόπο, με βάση την καρύδα και τη μελιτζάνα. Δεν έχει πια κανένα νόημα…

Το δραματικό κείμενο της Άννας Βαγενά τονίζει πόσο απρόσωπη
γίνεται η κοινωνία σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, το πώς οι άνθρωποι δεν είναι
τίποτα άλλο από αριθμοί χωρίς όνομα, χωρίς οντότητα και ξεχωριστή υπόσταση.

Η Άννα Βαγενά, η μεγάλη μας ηθοποιός, αυτό το παράδειγμα
υποκριτικής και δημιουργίας στο θέατρο, συλλαμβάνει, γράφει, παίζει και
σκηνοθετεί έναν ρεαλιστικό μονόλογο με αφορμή την τρίτη ηλικία, τη μοναξιά, τις
ειλικρινείς σχέσεις, την ψυχή του ανθρώπου που γίνεται όμοια με του μικρού
παιδιού όταν μεγαλώνει, τις ακραίες καταστάσεις και τη διαχείριση αυτών ιδίως
όταν το άτομο είναι φύσει πιο ευάλωτο. Αλλά και το πόσο μεγάλο ευτύχημα είναι
να βρει κάποιος, έστω και αργά, το πρόσωπο εκείνο που θα τον κάνει να ξαναφορέσει το «βεραμάν
του φόρεμα»! Εκείνο το αγνοημένο, το αφημένο. Υπαρκτό μεν, παρατημένο δε λόγω
συνθήκης…

Είναι μια παράσταση που παρακολουθεί κανείς ευχάριστα,
συγκινείται και ενδεχομένως προβάλλει τον εαυτό του πάνω στους δρώντες, είτε
στην ίδια την κ. Ειρήνη είτε σε όλα εκείνα που ίδια περιγράφει σε γ’ ενικό, σε
αυτό που ονομάζουμε δηλαδή αφηγηματικό θέατρο, με το οποίο και ασχολείται
ειδικά η κ. Βαγενά και μέσω της διδασκαλίας της όταν δεν βρίσκεται επί σκηνής.