ΥΠΟΘΕΣΗ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ
του Κάρελ Τσάπεκ
Θέατρο «Ελέρ»
Φρυνίχου 10, Πλάκα
Σκηνοθεσία: Κερασία Σαμαρά
Κυριακή 30/4/2023
8.00 μμ
Κριτική ανάλυση
της Μαρίνας Αποστόλου
«ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΠΙΟ ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΓΙΑ
ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ… ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΔΙΚΑΙΗ ΜΟΙΡΑΣΙΑ… Ο ΝΟΜΟΣ ΜΑΧΕΤΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ
ΙΣΟΙΣ ΟΡΟΙΣ…»
|
Βαρόνος Πρας: «Ο κοινός, ο ασήμαντος νους δεν πεθαίνει. Να Κριστίνα: «Θα ήταν πιο ευτυχισμένοι οι άνθρωποι αν ζούσαν |
Queen: Who Wants To Live Forever? (1986)
Το να καθίσει κανείς να γράψει έστω ένα απλό, σύντομο κριτικό
σημείωμα, πόσο μάλλον μια μακροσκελή κριτική ανάλυση, για την παράσταση Υπόθεση
Μακρόπουλος, που ανεβαίνει αυτή την εποχή στο θέατρο «Ελέρ» της οδού
Φρυνίχου στην Ακρόπολη, δεν είναι ένα καθόλου εύκολο εγχείρημα. Στο πέρας της εξαίσιας,
ξεχωριστής αυτής παράστασης που φιλοξενείται σε ένα θέατρο μοναδικής αισθητικής
(αρχικά οφείλω να δώσω συγχαρητήρια στην κ. Ελένη Ερήμου που το διατηρεί τόσο
καθαρό και περιποιημένο, πραγματικά χαίρεται κανείς μόνο και μόνο να ευρίσκεται
στον χώρο χάρη και στα αντικείμενα – ντοκουμέντα που μαρτυρούν επιτυχίες
περασμένων εποχών και κοσμούν το φουαγιέ του «Ελέρ») ο θεατής, συγκλονισμένος
από το έργο που παρακολούθησε, χρειάζεται χρόνο για να συνέλθει ψυχολογικά, να
συνειδητοποιήσει τι ακριβώς είδε, να επεξεργαστεί τα ερεθίσματα που έλαβε και να
προβληματιστεί πάνω στις πολυεπίπεδες ιδέες του Τσέχου δραματουργού και στο πώς
αυτές αποδόθηκαν σκηνικά από έναν πολυμελή θίασο υποκριτών που έχουν
υποστηριχθεί καλλιτεχνικά και οργανωτικά από άλλους τόσους συνεργάτες (κάτι που
είναι σαφώς ορατό στο όλο αποτέλεσμα).
Μου είναι πραγματικά
δύσκολο να εντοπίσω την άκρη του νήματος σε μια τόσο σύνθετη παράσταση και να ξεκινήσω
να μιλάω για αυτήν ώστε τελικά να φωτίσω όλες τις αξιόλογες γωνιές της. Τούτο
αυτόχρημα συνεπάγεται το συμπέρασμα ότι ο απώτερος, ιερός θα λέγαμε, στόχος
έχει επιτευχθεί στο ακέραιο: Ο θεατής εγκαταλείπει το θέατρο πλουσιότερος,
δυνατότερος μέσα από την «αδυναμία» που έχει αισθανθεί μπροστά στο παραστασιακό
προϊόν, συγχρωτισμένος μα και αντιτεθειμένος με απόψεις που διατυπώνονται από τα
δραματικά πρόσωπα κι επίσης ταυτισμένος με συναισθήματα που εκφράζουν οι
δρώντες (προσωπικά με άγγιξαν και οι μικρότεροι ρόλοι, αν μπορώ να
χρησιμοποιήσω το επίθετο «μικρότεροι», όπως α) εκείνος του ευαίσθητου Γιάνεκ
που αυτοκτονεί λόγω ερωτικής απογοήτευσης αλλά και β) της γλυκιάς, αθώας Λουΐζας,
αμπιγιέζ και υπηρέτριας του κεντρικού δραματικού χαρακτήρα, που δεν είναι άλλος
από την δόλια Εμίλια Μάρτι, σε σχέση με τον μικρό της γιο και την τρυφερότητα
που του δείχνει). Στο σημείο αυτό ζητώ συγγνώμη από τους αναγνώστες αυτού του
κειμένου για τη μακρά μου εισαγωγή και περνώ επιτέλους στην κριτική μου
προσέγγιση πιο συγκεκριμένα.
Ποιος άραγε θα ήθελε
να ζήσει για πάντα; Να απολαύσει την αιώνια ζωή; Να γυρνάει απέθαντος ανά τους αιώνες
από χώρα σε χώρα, από εποχή σε εποχή, να μετενσαρκώνεται, να βλέπει τους ανθρώπους
που γνώρισε, συναναστράφηκε και γέννησε ακόμα, να πεθαίνουν μα αυτός εκεί, να
συνεχίζει με άλλο όνομα αλλά με τα ίδια όμως χαρακτηριστικά, κυνικός, σκληρός,
απαιτητικός, φιλάρεσκος, υποχθόνιος, θρασύς κι ακόρεστος σε σημείο μάλιστα πλήξης
λόγω της ματαιότητας των πάντων;
Η Εμίλια Μάρτι
(Κερασία Σαμαρά) είναι μια τέτοια ακριβώς περσόνα. Θα εμφανιστεί ξαφνικά σε ένα
δικηγορικό γραφείο, ενδεδυμένη στα μαύρα, κομψή, λυγερή, ψυχρή, πολύ γοητευτική
και άκρως αινιγματική για να προσφέρει ως διά μαγείας την ανατρεπτική λύση σε
μια κληρονομική διαμάχη με θολά σημεία που κρατεί 100 ολόκληρα χρόνια και
δείχνει να βαίνει κατά τα φαινόμενα προς την ολοκλήρωσή της. Πώς όμως θα συντελεστεί
αυτό; Τι στοιχεία διαθέτει και από πού; Τι έγγραφα φέρει στις αποσκευές της και
ποιο είναι εκείνο το ύψιστης σημασίας γραπτό μυστικό κλεισμένο σε έναν
σφραγισμένο κίτρινο φάκελο; Ποιος έχει στα χέρια του τον φάκελο αυτό και τι
μέσα θα μετέλθει η Μάρτι για να τον αποκτήσει; Ποιο μοιραίο γεγονός θα ταράξει
προσωρινά τα νερά; Θα συγχύσει μήπως και την ατσάλινη ντίβα της όπερας ή η
τελευταία θα συνεχίσει να ζητά επιτακτικά και με αγένεια από την υπηρέτριά της να
της χτενίσει με φροντίδα τα μακριά, σκούρα, πυκνά της μαλλιά;
Η Κερασία Σαμαρά πραγματοποιεί
ένα πελώριο, πολύπλευρο άλμα τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σκηνοθέτρια,
επιμελήτρια δραματικού κειμένου (συνεργάζεται στη μετάφραση του έργου) καθώς
και ως στιχουργός, όπως διαβάζουμε στο δελτίο τύπου. Αν και πρόκειται για μια
ερμηνεύτρια επί σκηνής που κάθε άλλο παρά απαρατήρητη περνάει όλα αυτά τα
χρόνια που υπηρετεί την τέχνη του θεάτρου (προσωπικά την ενθυμούμαι έντονα σε
ρόλους που μου έχουν εντυπωθεί όπως λ.χ. στο Γυναίκα από παλιά ή στο Ο
επιθεωρητής έρχεται) στην προκειμένη περίπτωση της Υπόθεσης Μακρόπουλος
ανεβάζει τον πήχη πολύ ψηλά και, όπως αποδεικνύεται περίτρανα, τον φθάνει με
άνεση. Το έργο του Κάρελ Τσάπεκ, χυμώδες και πυκνό τόσο από άποψη ποσότητας –
διάρκειας όσο και από άποψη ποιότητας (αποτελείται από πλήθος σκηνών, στην
πλειοψηφία τους ιδιαίτερης δραματικής σημασίας), έρχεται να μας θέσει ευθέως το
ερώτημα αν αξίζει να ζει κανείς για πάντα και αν ναι, τι είδους ζωή μπορεί
ακριβώς να διαγάγει. Θα είναι όντως πιο χαρούμενος έτσι; Τι αξίζει γενικά στη
ζωή αυτή; Μήπως τελικά τίποτα απολύτως; Πώς απομυθοποιούμε κάτι αφού πρώτα το
βιώσουμε; (βλ. λ.χ. τον έρωτα τον ίδιο). Οι πολύ ευαίσθητοι δεν καταφέρνουν να
επιζήσουν (όπως ο γιος του Πρας), οι πολύ σκληροί και οι εγωιστές ζουν για
πάντα (όπως η Εμίλια Μάρτι – εντούτοις κι αυτοί αγαπούν όπως η εν λόγω τον Πέπι
της κάποτε… και ανησυχούν για τα προβλήματα που έχουν τα τέκνα τους… και πίνουν αλκοόλ για να υπομείνουν μια κρίσιμη φάση), οι επίσης σκληροί
και ευφυείς (όπως ο πατέρας Πρας) δεν εξαπατώνται εύκολα παρότι σαγηνεύονται
από το αντικείμενο του πόθου τους και ανταλλάσσουν αυτό που επιθυμούν με κάτι
που η αντίθετη πλευρά αναζητά εισπράττοντας όμως εντέλει παγωμάρα, κενό και
μοναξιά.
Οι ίδιοι έξυπνοι και
διεισδυτικοί άνθρωποι θα τιμωρηθούν με την πιο βαριά «ποινή», όπως εκείνη της απώλειας
του παιδιού, γρήγορα όμως θα λησμονήσουν το τραγικό συμβάν και σε ένα παραλήρημά
τους θα βγάλουν προς τα έξω το φασιστικό τους πρόσωπο όπου οι λίγοι μόνο πρέπει
να απολαμβάνουν την ισχύ και τα προνόμια (εν προκειμένω της αιωνιότητας)
θυμίζοντας ανατριχιαστικά τον Χίτλερ και τις απόψεις του περί της Αρίας φυλής, τις
οποίες επέβαλε, ως γνωστόν, με μαζικές θανατώσεις σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Τον
ολοκληρωτισμό όμως μας φέρνει στον νου και η ίδια η Εμίλια Μάρτι που αλλάζει
πρόσωπα εδώ και 337 χρόνια (αυτή είναι η ηλικία της!) αλλά μένει πάντα η ίδια,
ατρόμητη, άκαμπτη, ασύδοτη. Απόδειξη το πώς συμπεριφέρεται στους άλλους και
ιδίως στη Λουΐζα. Σίγουρα όμως δεν είναι μόνο αυτό το μήνυμα του Τσάπεκ.
Τον βασανίζουν κι άλλα
ερωτήματα: η αλήθεια, το πόσο εύκολο και δύσκολο συνάμα είναι να την
εκφράσεις, η έννοια της ενοχής και πού αυτή εδράζεται, τα δημοκρατικά ιδεώδη
και όπως αυτά διαδόθηκαν μέσω της Γαλλικής Επανάστασης, ο ανθρωπισμός έτσι όπως
εκφράζεται διά στόματος Βίτεκ, του γραφιά του καθηγητή και δικηγόρου Κολενάτι,
του ορθολογισμού έτσι όπως τον αντιλαμβάνεται ο Κολενάτι όταν διαπιστώνει πως η
αιώνια ζωή είναι αδύνατο να επιτευχθεί διότι έτσι θα καταρρεύσει ένα ολόκληρο
κοινωνικο-οικονομικό σύστημα που βασίζεται ακριβώς στη θνητότητα των ανθρώπων.
Πιο κωμικός και με όρεξη για τη ζωή παρουσιάζεται ο Κόμης Μαξ Σέντορφ, που
καίτοι ο πιο μεγάλος ηλικιακά, ονειρεύεται να αποδράσει με την παλιά αγαπημένη
του τσιγγάνα έχοντας μαζί τα φάρμακά του και χαρίζοντας τα μπιζού της «γριάς» γυναίκας
του στην αγαπημένη του από το παρελθόν. Κι ας τον περιμένουν κάτω από την οικία
της ντίβας δύο άνδρες: ένας γιατρός και ένας αστυνομικός!
Φωνές της λογικής εμφανίζονται
οι δευτεραγωνιστές του έργου, όπως η Λουΐζα, που θέλει να ζήσει τριάντα χρόνια
ακόμη και όχι για πάντα αλλά και η Κριστίνα που καίει το μυστικό σε ένα από τα
κεριά που έχουν ανάψει για τον σκοπό της ιδιότυπης δίκης στην οποία υποβάλλεται
η Μάρτι. Είναι αυτή που θα περιποιηθεί την τελευταία όταν θα πέσει στο κρεβάτι
άρρωστη από το παράξενο δηλητήριο με το οποίο την έχει ποτίσει ο καθηγητής –
δικηγόρος και αυτή που θα θυμίσει στους άνδρες – δικαστές ότι ένα νέο παιδί
μόλις δεκαοκτώ ετών έχει πεθάνει ενόσω όλοι τους τρώγονται για την τύχη του
τρομερού μυστικού…
Για μια ακόμη φορά, συμφωνούμε
από κοινού οι θεατές με την άποψη ότι κανείς δεν ευθύνεται για το πού και από
ποιον γεννήθηκε (η Ε.Μ. αποτέλεσε το πειραματόζωο του ιατρού πατέρα της) αλλά ευθύνεται
ωστόσο για το πώς διαχειρίζεται τη ζωή του και για το τι επιλογές κάνει (η Ε.Μ.
μεταστρέφεται την τελευταία στιγμή και μπαίνει για πάντα στο μπαούλο που
κλείνει με χαμόγελο ο γιος της Λουΐζας, μια κίνηση μεγάλης ερμηνευτικής
δυνατότητας).
Το δραματικό κείμενο
του Κ.Τ. είναι εξαιρετικά πρωτότυπο και μέσα από το χιούμορ και την αστυνομική
έρευνα αλλά και τη μεταφυσική του πτυχή μας μεταφέρει σε ένα σύμπαν μη γνώριμο
και ανοίκειο που τόσο θέλουμε να γνωρίσουμε και να καταλάβουμε. Οι υποκρίσεις
των ηθοποιών είναι η μία πιο καλή από την άλλη ξεκινώντας από την Κερασία
Σαμαρά και φθάνοντας ως τον μικρό Αλέξη Ρηγόπουλο. Όλοι οι ηθοποιοί, μηδενός
εξαιρουμένου, ακόμη και οι νεότεροι που αντικειμενικά έχουν μικρότερη εμπειρία,
υποδύονται τους ρόλους τους με αυστηρό επαγγελματισμό ενώ επιπλέον τραγουδούν
υπέροχα διαχέοντας ένα άρωμα λυρισμού. Έχουμε να κάνουμε με μια παράσταση, όπου
όσο και να ψάξει κανείς, δεν θα βρει ούτε ένα ψεγάδι.
Άριστα φυσικά είναι
και τα πλουσιοπάροχα σκηνικά αντικείμενα και τα κοστούμια, με τον πίνακα του Θανάση Παναγιώτου που αναπαριστά
την Ε.Μ. να ξεχωρίζει.
Είναι μια παράσταση,
που όσο την παρακολουθούσα δεν ήθελα να τελειώσει, δεν την χόρταινα και με μεγάλη
χαρά θα την έβλεπα ξανά με σκοπό να ανακαλύψω και άλλα της άξια προς σχολιασμό
στοιχεία. Τέλος, κατά την ταπεινή μου άποψη, θεωρώ ότι κάλλιστα μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο παρατήρησης και μελέτης σε ακαδημαϊκού τύπου διατριβή ή αφορμή για συγγραφή σχετικού επιστημονικού άρθρου.
|
Γιάνεκ: «Κι ένα «Σ’ αυτόν τον κόσμο που ζούμε Εμίλια Μάρτι: «Η «Εγώ θέλω να με |
Ταυτότητα παράστασης:
ΥΠΟΘΕΣΗ
«ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ»
(Věc
Makropulos)
Κείμενο
ΚΑΡΕΛ ΤΣΑΠΕΚ (Karel Čapek)
Μετάφραση
ΣΟΝΙΑ
ΝΤΟΡΝΙΑΚΟΒΑ-ΣΤΑΜΟΥ (Soňa Dorňáková-Stamu)-
ΚΕΡΑΣΙΑ ΣΑΜΑΡΑ
Σκηνοθεσία
ΚΕΡΑΣΙΑ ΣΑΜΑΡΑ
Μουσική
ΤΑΚΗΣ ΜΠΑΡΜΠΕΡΗΣ
Σκηνικά-Κοστούμια
ΤΟΝΙΑ ΑΒΔΕΛΟΠΟΥΛΟΥ
Επιμέλεια
κίνησης
ΜΑΡΙΝΑ ΝΟΤΗ
Στίχοι
τραγουδιών
ΚΕΡΑΣΙΑ ΣΑΜΑΡΑ
Φωτισμοί
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΟΥΝΤΡΙΧΑΣ
Βοηθός
σκηνοθέτη-Οργάνωση παραγωγής
ΤΩΝΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Εικαστική
δημιουργία
ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
Κινηματογράφηση
αρχείου
ΝΙΚΟΣ ΒΟΥΤΕΝΙΩΤΗΣ
Δημιουργία
TRAILER
ΤΖΕΝΗ
ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΝΟΥΦΑΡΙΤΣΗ
Social
media
ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
Επικοινωνία
ΑΝΤΖΥ ΝΟΜΙΚΟΥ
Τμήμα
marketing
ΕΥΑ
ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΥ- ΘΕΟΔΩΡΑ ΠΑΥΛΙΔΟΥ
Παραγωγή ΘΕΣΙΣ, www.thesisproduction.gr
ΕΡΜΗΝΕΥΟΥΝ
ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ:
Κώστας
Αρζόγλου, Ρήγας Αξελός, Κερασία Σαμαρά, Περικλής Λιανός, Δημήτρης Καραβιώτης,
Ευθύμης Χρήστου, Αλίκη Αβδελοπούλου, Τζώρτζης Παπαδόπουλος, Ξένια
Παυλοπούλου και ο μικρός Αλέξης
Ρηγόπουλος.
Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΥΠΟΘΕΣΗ «ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ» ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ
:
·
ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ.
·
ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΩΓΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΣΕΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.
·
ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ SARKK SA (ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΣ
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ TOMMY HILFIGER & CALVIN KLEIN ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΑ
ΒΑΛΚΑΝΙΑ).
Με την πολύτιμη βοήθεια
των: KATERINA KAROUSSOS (Hats and accessories), Sisi Art, Πέτρου
Αργυρού, Μαρίας Ντούσκα.
